Om Awignam Astu namo sidham, Om sidhirastu tad astu astu ya namah swaha

Minggu, Januari 31, 2010

I Pucung

Kacrita ada koné tuturan satua, di Banjar Kawan, wewengkon Koripan ada anak pacul ngelah pianak muani adiri madan I Pucung. I Pucung koné gegaenné tuwah mapikat di cariké, nanging ké nyalah unduk pajalanné mapikat krana ia mikatin kedis masan padi tondén serab. Dadi tusing pesan koné ia taén maan kedis, wiréh tusing ada kedis ngalih amah krana padiné mara ngandeg beling, tondén pesu buah. Déning kéto, med-medan koné ia mapikat. Wadih mapikat ngalih kedis, jani I Pucung koné demen tekéning kuluk. Sakéwala, tingkahné masih soléh maidih-idihan, krana sabilang ia nagih ngidih konyong sik pisaganné begbeg ané idiha konyong ané mara lekad. Wiréh konyong ané nagih idiha enu cerik buina tondén kedat, kadéna konyongné enu buta, dadi buung dogén koné ia ngidih konyong. Mara kéto paundukan ané tepukina baan I Pucung pesu pedih kenehné, déning makejang ané kenehanga tusing taén misi.

Sasukat ento, kacrita I Pucung tusing pesan koné ia taén kija-kija buin, begbeg nyingkrung dogén jumahné. Ping kuda-kuda kadén suba bapanné nglémékin, apanga ia nulungin ka carik, nanging ia masih tusing nyak. Wiréh kéto solah pianakné, bapanné pedih koné kenehné tekén I Pucung, nanging ia tusing bani nglémékin wiadin nigtig I Pucung krana ia suba kelih. Bapanné memegeng cara togog nolih I Pucung nyingkrung di plangkané geris-geris sirep leplep.


Jumat, Januari 29, 2010

Kasusastran Jawi Kuna

Kasusastran Jawi Kunane sampun kaloktah ring jagate, kaucap kasusastran "Adi Luhung" tur kalangkung nudut kayun sang oneng masastra. Para sujana akeh sampun sane nureksain karya-karya Kasusastran Jawi Kuna, raris ngamedalang buku indik kasusastran punika. Ring Bali Kasusastran Jawi Kunane polih genah tumbuh tur wredi kawentenanipun. Para sujana ring Bali oneng pisan ring kasusastran punika, tur akeh sane uning nyurat Kasusastran Jawi Kuna.

Kasusastran Jawi Kunane minakadinipun wenten marupa parwa miwah kekawin. Parwa sane wenten ring Kasusastran Jawi Kuna inggih punika Adiparwa, Wirataparwa, Udyogaparwa, Bhismaparwa, Asramawasanaparwa, Mosalaparwa, Prasthanikaparwa, miwah Swargarohanaparwa. Parwa-parwa punika marupa gancaran, pangawitipun ngangge basa Sanskerta raris kagentosin antuk basa Jawi Kuna duk pajumenangan Prabhu Dharmawangsa Teguh (warsa 991 Masehi) ring Jawi Wetan. Gebogan parwane sujatinipun wenten 18 parwa, kawastanin Astadasaparwa utawi Mahabharata, inggih punika Adiparwa, Sabhaparwa, Wanaparwa, Wirataparwa, Udyogaparwa, Bhismaparwa, Dronaparwa, Karoaparwa, Salyaparwa, Sauptikaparwa, Striparwa, Santiparwa, Anusasanaparwa, Aswamedaparwa, Asramawasanaparwa, Mosalaparwa, Prasthinakaparwa, miwah Swargarohanaparwa.


Selasa, Januari 26, 2010

Upacara Ngawetonin

Upacara Ngawetonin.jpg
Dumadin jadma dados kauripan sane utama yening pindayang sarwa prani sane lianan. Yadiastun sapunika,kaweruhan jadmane akeh kekirangane. Mangda mrasidayang ngentosin kekirangan ipun,jadmane patut mautsaha mangda eling tur bakti ring Sang Hyang Widhi Wasa skala lan niskala, mawinan Sang Hyang Widhi sakadi wit lan tetujon hidup. Yening menggah ring ajaran agama Hindu, upacara ngawetonin mangda kalaksanayang, ngenem sasih apisan.


Minggu, Januari 24, 2010

Dadong Sengol

Olih : IBW Widiasa Keniten

Suba kudang yéh kadén adepa tekén Dadong Séngol. Suba kudang ilehan kadén Dadong Séngol nyajalanin ngilehan idupé. Suba kudang dagang kadén melinin Dadong Séngol yéh. Enu tegteg tekén geginané madagang yéh. Uli mara menék bajang kanti suba tua buka jani.

Tiang bareng masi ngadanin Dadong Séngol. Adané ané seken tusing ada nawang. Buina tiang tusing bani nakonang adanné. Krana dagang-dagangé di séngol ngaukin Dadong Séngol, tiang masi bareng ngadanin Dadong Séngol. Dadong Séngol méh suba nem dasa lima umurné enu masi madagang yéh. Dadong Séngol nawang pajalan sengolé ané ada di panambangané ento.

Semengan séngolé ento dadi panambangan motor. Tongos supiré ngantré. Tongos Supiré ngalih pangupajiwa. Tongos supiré ngrebutin panumpang. Sanjané sawatara jam telu séngolé suba ngawit mabukak. Sayan peteng sayan ngliunang anaké mablanja. Sayan liu masi anaké ngidih-ngidih. Sayan liu anaké ngisinin basang. Sayan lega dagangé. Sayan liu maan bati. Sayan lega kenehé.


Jumat, Januari 22, 2010

Bajang Bunga

Olih : Mas Ruscitadewi

Sabilang matemu, ia setata makenyir, sakéwala tan ja seken kenyiré katuju kapining tiang. Kenyir anak luh banjang ento kaliwat dangsah, ten nyidayang tiang médaang. Di kénkéné ia makenyir tekén cicing-cicingé ané marurian di rurungé, di kénkéné ia makenyir tekén entik-entikané, di kénkéné ia ngejirin sabilang anak ané liwat di pempatané.

Tan ja kenyiré ento ané ngranayang tiang setata nletekin ia. Tan masih ulian kajegéganné. Yén alihin di goba ia tan ja bas jelék, sakéwala nénten masih nyidayang orahang jegég. Muané biasa-basa dogén, tingkahné ané tan biasa. Abesik cirin anak luh bajang ento ané setata ingetang titiang, ia setata ngaba lan nganggo bunga. Bokné kasumpangin bunga-bunga yadin ja ia tusing ka pura tur tusing ngigel, baongné masih kakalungin bunga. Ento ngawinang tiang nyambat ia Bajang Bunga. Lénan kén ento, Bajang Bunga totonan jemet gati mabersih-bersih. Dija ja tepukina ada leluu, jag duduka, jag jemaka tur kaentungang ka tongosné. Tingkah ento setata ngulgul ati, ané seken-seken mangunin patakon di atin tiangé, nyén sujatiné ia?

Dibi sanja, Bajang Bunga ngliwat di aepan umah tiangé. Cara biasané ia majalan sambil makenyir, bokné bek misi bunga. Tiang maan nolih akejep turin makenyir, satondén macelep ka umah, nimpalin timpal tiangé ané tumbén malali. Buin kesepné, timpal tiangé ané negak di léneng umah tiangé mageluran, ngaukin timpal lénan ané sedeng ada di metén.

“Hééh, Raka, Kaler, mai… ada nak buduh teka,” kéto timpal tiangé I Lanying makaukan. Magrudugan timpal-timpal tiangé pesu ka lénengé.


Rabu, Januari 20, 2010

Pangawi Wadu Bali Modern

Olih : IDK Raka Kusuma

Ngrereh pangawi wadu ring sajeroning Sastra Indonésia modéren dangan pisan. Riantukan sampun akéh wénten. Yén nyarca parabné, sambil ngidem nyidayang. Yadin nénten samian, pacang carca tiang. Pinih ajeng Nursamsu. Raris: Isma Sawitri, Toeti Herati Noerhadi, Rayani Sriwidodo, M Popi Donggo Hutagalung, Upita Agustin, Diah Hadaning, Dorotéa Rosa Hérliani, Oka Rusmini, Cok Sawitri, Sirikit Syah, Mas Ruscitadéwi, Alit S Rini. Wantah kadi nika? Wénten malih. Puniki: Putu Vivi Lestari, Pranita Déwi, Nur Wahida Idris, Ira Puspitaningsih, Dina Oktaviani, Ayu Utami, Linda Critanty.

Nyelap tiang ngusanang nyambat pangawi wadu sastra Indonésia modérené kadi nika. Sané ngranayang, unteng séwala patrané puniki nénten ngundukang indiké punika. Nanging ngundukang indik pangawi wadu Bali modéren. Pangawi wadu Bali modérené sané sambat tiang inucap maka sarana imba. Imba sané nyihnayang, ring sajeroning ngaripta reriptaan sastra, boya anak lanang kémanten sané mabuat. Anak istri taler.

Yén ring sajeroning Sastra Indonésia modéren sapunika kawéntenané, sapunapi sastra Bali modérené? Wénten pangawi wadu sastra Bali modéren napi nénten?


Senin, Januari 18, 2010

Wariga

Olih : I Madé Sujaya

Gumanti patut pisan i raga pinaka krama Bali mangkin puniki ngaturang angayubagya duaning sampun nami indik sastra wariga. Duaning, sastra wariga nénten ja ngicén uger-uger indik padéwasan pacang ngamargiang upacara, sakéwanten taler ngajahin i raga sareng sami mangda nénten ngutang-utang galah duaning galah wantah sané pinih mautama ring jagaté.

Yan telebin malih, sastra wariga wantah pinaka pakaryan mautama pisan saking para panglingsir i raga inguni. Yadiastun sastra wariga ring Bali kabaos rauh saking Jawi, sakéwanten kawéntenan wariga ring Bali gumanti mabinayan pisan. Kahanan wariga ring Bali nganutin kawéntenan palemahan, pawongan, lan parahyangan.

Nika nyihnayang, para panglingsiré dumun nénten ja nerima kémanten napi sané rauh saking dura Bali. Budaya sané kabaos becik ring dura Bali kasanggra turmaning kaadungang sareng kawéntenan jagat Baliné.


Sabtu, Januari 16, 2010

Lengkara Manuting Linggih Lan Kadaden

Inggih mangkin lanturang tiang indik bebaosan sane dumun. Ne mangkin tiang jagi ngicenin pepalihan lengkara sane tiosan. Dumun sampun indik Pepalihan Lengkara Manuting Sifat, ne mangkin sane tiosan. Inggih pang ten makeh tiang matur, ngiring dabdabin antuk pepalihan sane tiosan.

Lengkara manuting linggih, inggih punika :

Kamis, Januari 14, 2010

Pepalihan Lengkara Manuting Sifat

Dumun titiang sampun ngicenin akidik indik soroh-soroh kruna. Minab yen sameton durung tatas uning, dados malih ngawacen ring artikel tiang indik Soroh-Soroh Kruna. Nah, ne mangkin lanturang tiang nincap ring lengkara. Lengkara inggih punika pepulaning kruna sane manut lintihan, sane wenten teges wiadin wirasanipun. Wenten makeh soroh-soroh lengkara. Ne mangkin ngiring uratiang warna kalih pepalihan lengkara ring Basa Bali manuting sifatne (berdasarkan sifatnya).


Selasa, Januari 12, 2010

Pidarta Bali Kelulusan Kelas 3

Ring sor niki wantah marupa imba pidarta mabasa bali bawak sane ngambil tema "Kelulusan Kelas 3". Minab dumun wenten sameton sane polih tugas dados wakil ring kelas 2 utawi kelas 1 mangde ngawentenang sambutan akidik ring kalulusan kelas 3. Dumun tiang polih tugas niki. Sakewanten daweg nika wantah kelulusan kelas 6 lan tiang kelas 5. Beh, jek meweh sampun tiang ngaryanin pidarta anggen ring acara punika. Nika mawinan tiang mangkin ngicenin contone, mangda sameton sane perlu polih contone. Inggih lanturang,


Minggu, Januari 10, 2010

Midabdabin Basa Bali

Akeh sampun para sujanane sane midabdabin basa Baline pinaka basa ibu. Wenten pesantian, maosin pustaka Ramayana, Brathayuda miwah ngawi gita sekar alit, sekar madia, miwah sekar agung. Punika kaanggen kembulan tembang masolah, sakadi arja, drama gong, bodres, mangda polih mahbahang lan nyobyahang basa Baline. Nanging akeh taler sane amnung wikan mrotes, maosang mabasa bali piodal, kolot, kirang gaul, nenten demokratis, kirang agaliter. Mawinan metu rerikrikan para kawine nincapang pakibeh kekawinane saking basa Bali Purwa ka Sastra Bali Anyar (modern).


Kamis, Januari 07, 2010

I Lutung Teken I Kekua

Ada tuturan satua I Lutung teken I Kekua. I Lutung sedek masayuban di beten kayune, saget dingeha I Kekua nyesel iba, kene munyine, " Beh, kene lacure, masan ujan-ujan keweh pesan ngalih amah, yen makelo kene, sing buungan deweke lakar mati". Mara ningeh munyi keto I Lutung maekin tongose ento. Saget tepukina I Kekua berag akig, sajan mirib tuna amah.


Senin, Januari 04, 2010

Kerta Gosa

Kerta Gosa Taman Gili.jpg
Tampek Saking pasar Klungkung wenten wangunan kuna sane mawasta Kerta Gosa, tetamian saking panyenengan Raja Klungkung.

Wewangunan punika kawangun duk abab XVII, daweg panyenengan Ida Dewa Agung ring Klungkung sane mapuspata Dewa Agung Jambe. Genah wewangunan punika sawetara malinggah 2000 meter nyraken, tur kaiter antuk tembok panyengker sane mategeh kirang langkung 2 meter. Sajeroning genah punika wenten bale agung kalih bungkul, sane magenah ring tengah, pekarangannemawasta Taman Gili, sane magenah ring bucu kaler kangin mawasta Kerta Gosa.


Jumat, Januari 01, 2010

Pura Penataran Sasih

Pura Penataran Sasih.jpg
Pura Penataran Sasih dohi[une sawetara 6 kilometer saking kota Gianyar utawi 28 kilometer saking kota Denpasar. Ngrereh genahe punika yen nganggen motor nelasang galah sawetara 30 menit. Margine merika becik pisan. Yening mamargi saking kota Denpasar akeh polih nglintangin obyek wisata, minakadine polih nglintangin Desa Mas sane sampun kajanaloka ngasilang barang-barang kesenian miwah barang-barang budaya sane lianan. Taer nglintangin Goa Gajah, Museum Gedong Arca sane akeh nyimpen barang-barang purbakala minakadi gerabah, kapak batu, miwah sarkofagus.